DESIGN SILESIA: Zaprojektowane!

„Projekt Design Silesia zaczął się w 2010 roku. Przez pierwszy rok zajmowaliśmy się uświadamianiem, dlaczego design jest tak ważny i w jaki sposób poprzez design można rozwiązywać konkretne problemy” – mówi Karolina Juzwa, specjalistka w projekcie Design Silesia. Pierwszy rok minął pod znakiem konferencji i szkoleń, w drugim roku działalności Design Silesia teoria zamieniła się w praktykę.

Nie sposób opisać wszystkich zadań, które zostały zrealizowane. Sama druga edycja projektu to 21 zadań, w tym m.in. warsztaty i spotkania z ekspertami, 30 różnorodnych publikacji dotyczących designu, w tym wkładki do gazety pt. „Design jest dla ludzi”, filmy promocyjne o designie, konkursy, m.in. konkurs „Śląska Rzecz”, wystawy i konferencje dotyczące designu, a także stypendia doktoranckie dla studentów, których prace dotyczą designu.

Pod koniec zeszłego roku Design Silesia zdobył prestiżową DME_Award (Design Management Europe) – jedyną europejską nagrodę przyznawaną w dziedzinie zarządzania designem. Liderem projektu jest Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego – Wydział Europejskiego Funduszu Społecznego, który wraz z partnerami: Akademią Sztuk Pięknych w Katowicach, Zamkiem Cieszyn, Instytucją Kultury Ars Cameralis Silesiae Superioris oraz Politechniką Śląską udowadnia za pomocą różnorodnych zadań, że design może zmienić nasze życie.

DESIGN... DO USŁUG. MOŻNA? MOŻNA!
Powtarzana przez pracowników Design Silesia jak mantra fraza „design jest dla wszystkich” przynosi zaskakujące rezultaty. Wyobraźcie sobie bowiem taką sytuację: przychodzicie do urzędu załatwić sprawę. Bogatsi o doświadczenie znajomych i uzbrojeni w cierpliwość nastawieni jesteście na bieganie od pokoju do pokoju i typowo polską biurokrację. Jeśli jednak macie to szczęście, że mieszkacie w Tychach, może się okazać, że sprawę dotyczącą prowadzenia działalności gospodarczej sprawnie załatwicie u jednej osoby. To niemożliwe! – zakrzykniecie. A jednak usługę można zaprojektować w taki sposób, że zarówno klient, jak i urzędnik mają satysfakcję z nowej jakości.

Zmiana ta udała się dzięki zadaniu „Design… do usług”, które służy do usprawniania procedur w różnych instytucjach. W 2012 roku były to: tyski Urząd Miasta, Powiatowy Urząd Pracy w Żorach i Regionalny Ośrodek Kultury w Katowicach. Zmiany, które są w toku realizacji, dotyczą wydawałoby tak prostych elementów jak: system komunikacji wewnątrz budynku (Żory), jakości i sprawności usługi (Tychy) czy przejrzystości oferty instytucji (Katowice).

„’Design... do usług’ jest odpowiedzią na realne potrzeby – tłumaczy Barbara Szafir, zastępca dyrektora Wydziału Europejskiego Funduszu Społecznego UM WSL – każdy z nas ma bowiem czasami niezbyt udane doświadczenie w kontaktach z urzędami”. Pomysł na przeprojektowanie usług w urzędach został podpatrzony w Design Wales, międzynarodowym centrum designu specjalizującym się w projektowaniu usług. Dodatkową motywacją był fakt, że Walia jest regionem partnerskim województwa śląskiego. Nie chodziło jednak o proste przełożenie walijskich doświadczeń. W trakcie prac w regionie wzięto pod uwagę oczywiście lokalną tożsamość i rzetelnie przestudiowano indywidualne przypadki. To właśnie m.in. za to zadanie projekt Design Silesia został doceniony przez ekspertów i zdobył DME_Award.

DESIGN W TERENIE. BADANIA TERENOWE ZA POMOCĄ PROJEKTOWANIA
Czy tygodniowe warsztaty mogą zmienić świadomość mieszkańców małych miejscowości i znaleźć mocne strony tych miejsc? Przykład gminy Mstów i Radlin pokazał, że warto się wsłuchać w dobre rady projektantów, ale przede wszystkim niezbędne jest poznanie potrzeb mieszkańców i użytkowników wspólnej przestrzeni publicznej. „Głównie chodziło o pobudzenie aktywności zarówno władzy, jak i środowisk lokalnych. Władzy, aby pytała i angażowała mieszkańców w sprawy osiedli, miasteczek itp. Mieszkańców, by tworzyli razem wspólną przestrzeń” – tłumaczy Ewelina Budzińska-Góra, koordynatorka projektu Design Silesia z Urzędu Marszałkowskiego.

Efekty tych wspólnych działań: nowa wizja promocji i system identyfikacji wizualnej dla gminy Mstów robią furorę w wielu środowiskach. Stoisko Gminy Mstów było oblegane na Pikniku w Parku Śląskim, a system identyfikacji wizualnej autorstwa Joanny Jaroszyńskiej wygrał w plebiscycie publiczności w konkursie Najlepsze Dyplomy Projektowe 2012, w którym uczestniczą wszystkie Akademie Sztuk Pięknych w Polsce.

„Uważamy, że w każdym procesie projektowym należy uwzględnić odbiorcę końcowego, bo projektuje się dla kogoś. Zbierając opinie z zewnątrz efekt końcowy będzie bardziej dopasowany do potrzeb odbiorcy, bez względu na to czy będzie to przestrzeń publiczna, usługa, czy produkt. Jednocześnie, spowoduje to większą akceptację społeczną dla wypracowanych rozwiązań niż w przypadku, gdyby rozwiązania te były narzucone z góry”. Tak było także w przypadku gminy Radlin, kiedy okazało się, że mieszkańcy nie doceniają potencjału nie tyle zabytkowej zabudowy kolonii Emma, ale dobrych relacji sąsiedzkich i międzypokoleniowych.

MOBILNY KONTENER DESIGNU, CZYLI OBJAZDOWA GALERIA
Co połączyło ulicę Mariacką, Rynek w Cieszynie, skwer w Gdyni, festiwal Łódź Design i Festiwal Tauron Nowa Muzyka? We wszystkich tych miejscach ustawiony był Mobilny Kontener Designu, czyli objazdowa galeria designu. Specjalne kontenery, zaprojektowane przez grupę Sokka z Gliwic (rodzeństwo Kasia i Wojtek Sokołowscy), kurator projektu Michał Latko wypełnił rzeczami, które odzwierciedlały 15 cech charakteryzujących idealnie zaprojektowany produkt. Są to: funkcjonalność, jakość, strategia, estetyka, ekonomia, bezpieczeństwo, dystrybucja, innowacyjność, ergonomia, ekologia, komfort, dostępność, wytrzymałość, tradycja i technologia. Wśród produktów znalazły się m.in. przenośne kasy fiskalne, piekarnik, dywan czy urna.

Mobilny Kontener Designu przełamał muzealne podejście do pokazywania designu w galeriach, a co ważne, był pokazywany także w mniejszych miejscowościach, takich jak Pszczyna czy Cieszyn. I tam spotkał się z ogromnym zainteresowaniem.

Jak powiedział Pete Karcher, ambasador EIDD, Design For All, pomysłodawca idei kontenerów na otwarciu MKD w Katowicach: „To bardzo prosty pomysł. Ci, którzy powinni się dowiedzieć czegoś o designie, nie idą do muzeów. Myślą, że design to coś drogiego, luksusowego i niedostępnego. Pomyśleliśmy: skoro oni nie pójdą do muzeum designu, dlaczego nie wyjść z muzeum do nich?” Mobilne Kontenery Designu były zadaniem realizowanym przez Instytucję Kultury Ars Cameralis, która także w ramach projektu Design Silesia rozmieściła w przestrzeni publicznej tablice z 10 przykazaniami dobrego designu.

ODLOTOWA GALERIA DESIGNU. PRZESTRZEŃ WSPÓLNA = PRZESTRZEŃ PRZYJAZNA
„Odlotowa Galeria to miejsce na lotnisku w Pyrzowicach, w którym można nie tylko odpocząć, ale także dowiedzieć się więcej o projektowaniu” – opowiada Kasia Pełka, projektantka, pracująca w Zamku Cieszyn. „Na drugim piętrze tarasu widokowego znajduje się wystawa prezentująca wyniki konkursu na odlotowy mebel. Projektanci mieli za zadanie zaproponować nowe pomysły na meble dla przestrzeni lotniska. Dwa zwycięskie produkty są zrealizowane i można je przetestować. W galerii są planowane wystawy, które mają pokazywać funkcjonalne i odpowiedzialne projektowanie z myślą o wszystkich użytkownikach”.

Ważny jest też fakt, że jest to miejsce, w którym dużo zależy od użytkownika właśnie. „Za każdym razem, kiedy tam jestem, ułożenie mebli jest inne – mówi Kasia – co wskazuje na to, że użytkownicy sami przystosowują aranżację galerii do własnych potrzeb. Modularność elementów, zgodnie z założeniami projektowymi, miała dawać taką możliwość”. Dzięki Design Silesia można więc teraz spędzić przyjemnie czas na lotnisku w przyjaznej przestrzeni, która nie dość, że spełnia doskonale swoje funkcje, dodatkowo może promować design i edukować w tym zakresie.

ODCZAROWANIE DESIGNU
„W zadaniach podejmowanych przez Design Silesia widoczny jest aspekt edukacyjny i mocno nastawiony na potrzeby użytkownika” – tłumaczy Justyna Kucharczyk, projektantka, wykładowczyni ASP Katowice. „Zwłaszcza w kontekście nadchodzących wyzwań (starzejące się społeczeństwo, ekologia, ograniczone źródła energii i wody itd.). Dużo mówi się o korzyściach społecznych, o odpowiedzialności za nas samych. Co najcenniejsze, Design Silesia ‘wpuszcza’ to, co dzieje się na świecie w nasze życie. Zaproszona została duża liczba ekspertów, praktyków, działaczy, którzy pokazują jak to się robi i w ten sposób podejmowane są niezwykłe działania. Mamy szanse na przyspieszoną lekcję i korzystanie z doświadczeń innych. Niezwykle istotne, bo zaległości mamy spore”.

Co ważne, design nie jest już traktowany jako fanaberia i trudne do zdefiniowania słowo, ale jako narzędzie, którym można wiele zmienić. „Odczarowujemy design, który dotąd postrzegany był tylko i wyłącznie jako coś estetycznego” – opowiada Barbara Szafir. „Jest to oczywiście ważny element, ale my stawiamy przede wszystkim na funkcjonalność. Dodatkowym profitem naszej działalności jest fakt, że wszyscy uczestnicy tych procesów nawzajem się słuchają i mogą się lepiej poznać. Ważne jest, by design był partycypacyjny, współuczestniczący. Cały czas powtarzamy, że design to nie tylko rzeczownik, ale przede wszystkim czasownik. A design thinking może być metodą dla rozwiązywania wielu kwestii/ problemów”.

Projekt Design Silesia można poznać po działaniach właśnie, a kolejny efekt będzie można zaobserwować już w styczniu. Światło dzienne ujrzy bowiem unikatowa i niezwykle ciekawa publikacja „Ikony designu Województwa Śląskiego” – plon badań dr Irmy Koziny. Towarzyszyć jej będzie Wirtualna Galeria Designu, w której będzie można posłuchać, poczytać i pooglądać 10 wybranych ikon designu naszego regionu.

tekst: Adrian Chorębała | zdjęcia: Radosław Kaźmierczak, Krzysztof Szewczyk, Piotr Chlipalski
ultramaryna, styczeń 2013