WIDMO: Fantomowe bóle miasta

O wystawie „Widmo” rozmawiamy z kuratorką, Martą Lisok.

Ultramaryna: Czym jest tytułowe „widmo”?
Marta Lisok: Wystawa jest zaprojektowana jako seans spirytystyczny przeprowadzany na architekturze. Artyści odwołują się do nieistniejących budynków, ożywiając je. Projekt ma stwarzać okazje do lunatykowania w przestrzeni miasta-zombie, które pod wypolerowanymi powierzchniami odsłania resztki swojej dawnej, pół-obumarłej pół-żywej tkanki. Wystawa staje się zapisem fantomowych bólów miasta, po tym co zniknęło i zostało zapomniane.

Czy zaproszeni artyści mieli już w swoim dorobku podobne, „widmowe” realizacje? „Widmo” to rodzaj kuratorskiej hipnozy, która ma skutkować eksperymentem na historycznej tkance miasta. Nie wszyscy zaproszeni artyści bazują na strategiach wymazywania, za to bliskie są im wątki rekonstrukcyjne. Pojawią się różne media: video, pachnące fotografie zanurzone w parafinie, instalacje usypane z ziemi, rzeźby-szkielety i obiekty rytualne. Będzie okazja zobaczyć fragment op-artowej posadzki z dawnego Pałacu Ślubów.

Realizujecie projekt tylko w przestrzeni wystawienniczej czy wychodzicie też na zewnątrz? Jednym z działań w przestrzeni miasta będzie performans Karoliny Freino „Katarakta”. Wyrósł z historii pięciu pomników, które przez ostatnie sto lat stały kolejno na placu Wolności. Ostatni – wdzięczności dla Armii Czerwonej – padł ofiarą ikonoklastycznego ataku i w 2014 roku przeniesiono go na cmentarz radziecki. Na placu został ogromny postument, który od dwóch lat czeka na nowy pomnik, sformalizowany wycinek pamięci Katowic. Karolina Freino przykryje postument kurtyną z kłębów dymu. Jak katarakta powoduje zmętnienie soczewki oka i prowadzi do upośledzenia ostrości wzroku, tak dym zasłoni postument na kilka godzin, wymazując go z krajobrazu.

Wydajecie też książkę. Na bazie materiałów archiwalnych stworzyliśmy równoległą do tekstowej, wizualną narrację o nieistniejącym mieście. Oprócz wywiadów z artystami znalazły się tam również teksty na temat antypomników, materiał o nieistniejących fontannach czy opowiadanie o spacerze po puszczy na terenach Katowic, gdy nie było tu jeszcze cywilizacji.

Projekt jest gestem sprzeciwu wobec domniemanych planów wyburzenia aktualnej siedziby BWA. Jakiej reakcji się spodziewacie? Wystawa może budować poczucie odpowiedzialności za tkankę miasta. Projekty poświęcone odzyskiwaniu pamięci o mieście są często podejmowane przez miejscowe muzea. Jednak w przypadku „Widma” pojawia się efektowna warstwa wizualna, naddatek w postaci interpretacji historii w pracach zaproszonych artystów. Punktem wyjścia był dla nas brak protestów ze strony mieszkańców przeciwko wyburzeniom i zgoda na zagarnianie kolejnych fragmentów przestrzeni publicznej na cele komercyjne. Miasto musi się zmieniać, co do tego nie ma wątpliwości. Ważne, żeby te przemiany były poddawane dyskusji.

tekst: Łukasz Białkowski | zdjęcie: Barbara Kubska (na zdjęciu: Szymon Szewczyk, prace z serii „Wzory furtek ogrodowych”, 2014
ultramaryna, lipiec/sierpień 2016

Wystawę „Widmo” można zobaczyć w Galerii BWA od 29.07 >>> czytaj więcej